Khi người ta cứ tưởng bạn là “chuyên gia vay tín dụng”
Mọi chuyện bắt đầu từ hồi tôi vay lần đầu cách đây vài năm – lúc đó chỉ cần 5 triệu để sửa xe, ai dè thành “cố vấn tài chính bất đắc dĩ” cho cả xóm. Giờ hễ ai túng quẫn, thấy tin nhắn Zalo là biết: “Ê, mày có kinh nghiệm vay tín dụng không?”. Thật ra tôi cũng chẳng hơn ai, nhưng vì từng trải nên giờ phải ngồi viết mấy dòng này cho bớt bị hỏi đi hỏi lại. Nếu bạn đang tìm hiểu về vay tín dụng, thì… mừng là bạn không đơn độc.
Có hôm tôi vừa ăn xong bát phở, điện thoại reo: “Mày ơi, vay tín dụng có bị lừa không?”. Tôi thở dài, vừa lau miệng vừa gõ: “Có khi bị lừa, có khi không – còn tuỳ mày chọn chỗ nào!”. Đùa vậy thôi, chứ thật sự nhiều người hoang mang lắm. Họ tưởng vay tín dụng là kiểu “tiền rơi từ trên trời”, ai cũng cho vay dễ như trở bàn tay. Nhưng mà… đâu có dễ thế!
“Vay tín dụng là gì? Có phải là vay nóng không?”
Ôi trời, câu này tôi nghe đến mức gần thuộc lòng. Không, vay tín dụng KHÔNG PHẢI vay nóng! Vay nóng là kiểu “gửi CMND, 10 phút có tiền, lãi 20%/tháng” – kiểu đó thì chạy còn kịp. Còn vay tín dụng là bạn vay dựa trên uy tín cá nhân, lịch sử thanh toán, thu nhập… Nói đơn giản: ngân hàng hoặc công ty tài chính tin bạn sẽ trả được, nên họ cho vay – không cần cầm cố gì cả.
Nhưng đừng tưởng “không cần tài sản đảm bảo” là dễ. Có lần tôi thấy bạn mình khoe: “Tao vay được 30 triệu dễ ợt!”. Rồi 3 tháng sau mặt mày xanh lét vì không đủ tiền trả góp. Vay tín dụng dễ tiếp cận, nhưng rủi ro nằm ở chỗ… bạn dễ quên rằng “dễ vay” không đồng nghĩa với “dễ trả”.
“Lãi suất bao nhiêu là hợp lý?”
Tôi từng bị hỏi: “Lãi 1.5% mỗi tháng có cao không?”. Tôi cười khẩy: “So với gửi tiết kiệm thì cao, so với vay nặng lãi thì rẻ như cho!”. Nhưng sự thật là… nó còn tuỳ. Có nơi quảng cáo “lãi suất từ 0.8%”, nhưng đọc kỹ điều khoản mới thấy đó là mức ưu đãi cho khách VIP, lịch sử tín dụng đẹp như mơ. Người bình thường như bạn và tôi? Thường rơi vào khoảng 1.2–2.5%/tháng.
Và nhớ nhé: đừng chỉ nhìn lãi suất! Phí phạt trễ hạn, phí quản lý hồ sơ, phí tất toán sớm… toàn những thứ “ẩn” mà nếu không đọc kỹ, bạn sẽ sốc khi nhận sao kê. Tôi từng thấy người vay 10 triệu, cuối kỳ nợ gần 13 triệu – không phải do lừa đảo, mà do không để ý phí.
“Vay online có an toàn không?”
Câu này tôi nghe nhiều nhất trong mùa dịch. Thời đó ai cũng ngại ra đường, nên chuyển sang vay online. Và đúng là tiện thật – tải app, upload CMND, chờ 15 phút, tiền vào tài khoản. Nhưng… bạn có chắc app đó là thật?
Tôi từng thấy một người bạn tải nhầm app giả mạo, y chang giao diện MoneyCat, nhưng domain là moneycat-vn.com (thay vì .vn chính chủ). Kết quả? Bị lấy cắp thông tin, rồi bị gọi đòi nợ dù chưa vay đồng nào. Thế nên, trước khi bấm “Đồng ý”, hãy kiểm tra kỹ: website có SSL không? Có địa chỉ công ty rõ ràng không? Đừng thấy icon đẹp là tin!
“Nếu lỡ trễ hạn thì sao?”
À, cái này thì tôi… hơi xấu hổ khi kể. Hồi năm ngoái, tôi bận deadline công ty, quên mất ngày thanh toán. Trễ có 2 ngày thôi, mà bị tính phí phạt bằng… nửa phần lãi tháng đó! Chưa kể điểm tín dụng CIC bị ảnh hưởng – sau này vay lại, hồ sơ bị xét kỹ hơn hẳn.
Nên tôi khuyên thật: nếu biết mình hay quên, hãy đặt nhắc lịch trên điện thoại, hoặc chọn ngày trả trùng với ngày lương. Đừng để “một phút lơ đãng” biến thành “ba tháng ân hận”.
“Vay tín dụng có giúp cải thiện điểm tín dụng không?”
Có – nhưng chỉ khi bạn trả đúng hạn. Nhiều người tưởng vay càng nhiều, điểm CIC càng cao. Sai bét! Điểm tín dụng tăng khi bạn chứng minh được khả năng quản lý nợ – tức là vay ít, trả đều, không trễ. Tôi có đứa em họ vay 3 app cùng lúc để “xây điểm”, kết quả là không trả nổi, bị liệt vào nhóm rủi ro. Giờ muốn vay 1 triệu cũng khó.
Vay tín dụng không phải công cụ làm giàu, mà là công cụ quản lý dòng tiền – nếu dùng khôn. Dùng dại thì… nợ chồng nợ, stress theo kiểu “ăn cơm chung, trả nợ riêng”.
Lời cuối – không phải lời khuyên, mà là lời tâm sự
Tôi không cổ xúy việc vay mượn. Nhưng nếu bạn buộc phải vay – vì ốm đau, vì sửa nhà, vì con cần đóng học phí gấp – thì hãy vay có trách nhiệm. Đừng vay để mua iPhone mới, đừng vay vì thấy bạn bè khoe “vay dễ quá”. Tiền vay không phải của trời cho, mà là món nợ bạn phải mang theo từng ngày.
Và nếu bạn vẫn còn phân vân, hãy thử tính toán: tổng số tiền phải trả (gốc + lãi + phí) có vượt quá 40% thu nhập hàng tháng không? Nếu có – đừng vay. Dù app nào có duyệt nhanh đến đâu.
Còn nếu bạn đã đọc đến đây… chúc bạn không phải hỏi tôi thêm lần nào nữa. Vì bạn đã hiểu: vay tín dụng không đáng sợ – đáng sợ là thiếu hiểu biết khi vay.